Η «Πηνελόπη Γκάντι» εισάγει, αργά και μεθοδικά, την υφαντική τέχνη στα σχολεία

Η υφαντική τέχνη μπαίνει στα σχολεία. Είναι προσπάθεια που άρχισε φέτος να υλοποιείται πιλοτικά σε ορισμένα σχολεία της Κρήτης, ως καινοτόμος δράση.

Φιλοδοξεί να εντάξει το μάθημα της υφαντικής σε όλα τα σχολεία με στόχο την επαφή των νέων γενεών με μία τέχνη, που απειλείται από αφανισμό, μιας και οι μεγάλες τεχνίτριες της υφαντικής είναι στην πλειονότητά τους γυναίκες μεγάλης ηλικίας.

Όλα αυτά γίνονται στο πλαίσιο της δράσης «Αποστολή Πηνελόπη Γκάντι» του Πανεπιστημίου των Ορέων της Κρήτης.

Ήδη, αυτό το «δημιουργικό μάθημα ζωής» έχει ενταχθεί στο Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας του Ηρακλείου και σε δύο άλλα σχολεία του Ρεθύμνου, με τις κατευθύνσεις και την καθοδήγηση του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Τον Νοέμβριο μάλιστα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο μία πρωτότυπη έκθεση, που συνδιοργάνωσαν το Πανεπιστήμιο των Ορέων και η Ακαδημία Αθηνών. Στήθηκαν τέσσερις αργαλειοί, αυτό το πανάρχαιο «μηχάνημα» με τα 101 εξαρτήματα και τις 1.800 κλωστές, και δεκάδες λαϊκές υφάντριες άρχισαν να επιδεικνύουν την τεχνική της ύφανσης και της δημιουργίας του υφαντού. Γρήγορα προσέλκυσαν κοντά τους τις νεότερες, που γοητεύθηκαν από την επίδειξη της υφαντικής τέχνης, εκδηλώνοντας το προσωπικό τους ενδιαφέρον να γίνουν μαθήτριες του αργαλειού.

Περισσότεροι από 15.000 ήταν οι επισκέπτες της έκθεσης. Παιδιά από 150 σχολεία ήρθαν σε επαφή με την τόσο παλιά και τόσο γοητευτική τέλος. Είναι ενδεικτικό το ενδιαφέρον μεγάλων οίκων μόδας από το εξωτερικό, που εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συνδεθούν με την «Πηνελόπη Γκάντι» και να συνεργαστούν μαζί της και κυρίως, με τις υφάντριες οι οποίες έχουν καταφέρει να αποτυπώσουν με ακρίβεια στα υφαντά τους μοτίβα, που «ιστορούνται» σε δεκάδες αγγεία και ευρήματα από τα βάθη του χρόνου.

Ευθύς σημειώνεται ότι αυτή η πρωτοβουλία φιλοδοξεί και μπορεί να επιτύχει να γίνει ένας, έστω μικρός, σταθμός εξοικονόμησης, σ΄αυτούς τους δύσκολους καιρούς, που βιώνει η χώρα.

Πώς, όμως, προέκυψε το όνομα «Πηνελόπη Γκάντι». Το όνομα «Πηνελόπη» παραπέμπει στην υπομονετική υφάντρια των ομηρικών επών, το όνομα του Γκάντι παραπέμπει στη μη βία. Ταυτόχρονα, υπενθυμίζεται, ότι η μεγάλη αυτή μορφή της Ινδίας έχει συνδεθεί με την υφαντική, αφού ο ίδιος ο Γκάντι κατασκεύαζε νήματα για να επιβιώσει, οι δε οπαδοί του έφτιαχναν μόνοι τους τα ρούχα τους στους αργαλειούς εκείνης της εποχής.

Τα δύο αυτά ονόματα «παντρεύτηκαν» στον ελλαδικό χώρο και μάλιστα στη Κρήτη, σε μια ιδανική σύζευξη για να διασωθεί μια μοναδική τέχνη και μέσα απ΄αυτήν ο πολιτισμός και οι παραδόσεις αιώνων.

Η «Πηνελόπη Γκάντι» ξεκίνησε ως πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου των Ορέων στη Κρήτη και ήδη ξεδιπλώνει τα πανέμορφα «πανιά» της για να κατακτήσει κι άλλες χώρες. Ξεχωριστός στόχος της, όμως, είναι να μπει σιγά-σιγά, αλλά συστηματικά, στην εκπαίδευση και μάλιστα στην πρωτοβάθμια.

Η πρωτοβουλία αυτή που έχει τα χαρακτηριστικά της Αποστολής, ξεκίνησε δειλά το 2008 ως ιδέα και τώρα πλέον έχει αρχίσει να μετράει τους πρώτους καρπούς ανάδειξης της σύνδεσης με το παρελθόν, τότε που οι άνθρωποι φορούσαν ό,τι ύφαιναν, ενώ στο σπίτι τα υφαντά ήταν είδος αναγκαίο για πολλές χρήσεις. Από τα «προσόψια» και τα ενδύματα, που χρησιμοποιούσαν καθημερινά, έως τα σκεπάσματά τους.

Η Αποστολή «Πηνελόπη Γκάντι» έχει πίσω της μια δυναμική ομάδα επιστημόνων και πανεπιστημιακών, αλλά κυρίως το πάθος εκατοντάδων ανθρώπων για τη διαφύλαξη και συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού. Δραστήρια και αδιάκοπα εργάζονται για την προώθηση της Αποστολής επιστήμονες από τα τμήματα Ιστορίας - Αρχαιολογίας και το παιδαγωγικό του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπως η Στέλλα Καλογιαννάκη, η Ίρις Τζαχίλλη, ο Κωνσταντίνος Καρράς και ο Δημήτρης Καραγιώργος, ενώ σημαντική είναι η συμβολή της Λουϊζας Καραπιδάκη από την Ακαδημία Αθηνών.

«Ψυχή» της ομάδας της «αποστολής» είναι η Βαρβάρα Τερζάκη-Παλλήκαρη, μια γυναίκα με πάθος για την Κρήτη, την ιστορία και την παράδοσή της.

«Πρόκειται για μια μη κερδοσκοπική δραστηριότητα στην οποία εμπλέκονται άνθρωποι, που ανήκουν σε πανεπιστημιακούς, πολιτιστικούς και άλλους τοπικούς φορείς της Κρήτης και η οποία έχει ως στόχο της την ανάδειξη, διάσωση, διατήρηση και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης στον χώρο της υφαντικής τέχνης και του αργαλειού» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τερζάκη - Παλλήκαρη και προσθέτει: «Η δράση αυτή είναι ενταγμένη στις πολλαπλές δράσεις του Πανεπιστημίου των Ορέων εφόσον έχει ως κύριο χώρο δραστηριοποίησής της τα απομακρυσμένα χωριά της Κρήτης και την επαφή με ανθρώπους που εκπροσωπούν με τρόπο αυθεντικό, γνήσιο την πολιτιστική παράδοση του νησιού και συντηρούν, διαδίδουν και μιλούν για τον χώρο αυτό, δηλαδή την τέχνη του αργαλειού, των υφαντών κ.λπ. Η ομάδα δράσης περιλαμβάνει ανθρώπους που προέρχονται από διάφορους χώρους και συμμετέχουν εθελοντικά. Η δράση περιλαμβάνει εκδηλώσεις σε πολλαπλά επίπεδα, όπως επί τόπου επισκέψεις, συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων, καταγραφές και βιντεοσκοπήσεις των συναντήσεων, των διηγήσεων, των έργων που διατηρούνται, καθώς και κεντρικές εκδηλώσεις, όπως εκθέσεις, καινοτόμες διδακτικές παρεμβάσεις, καθώς και κυκλοφορία και έκδοση πολύτιμου υλικού που αφορούν το όλο πλαίσιο.

Η ευαισθητοποίηση των ανθρώπων αποτελεί το κύριο μέλημα της δράσης, η οποία όχι μόνον θα συμβάλει στη διατήρηση και διάδοση στη νέα γενιά της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά θα μπορέσει να βοηθήσει πολλά νοικοκυριά και ανθρώπους της υπαίθρου με την προσωπική τους ενασχόληση και παραγωγή να ωφεληθούν, ενόψει μάλιστα της υπάρχουσας οικονομικής κρίσης. Προς την κατεύθυνση αυτή θεωρούμε πολύ σημαντική τη δράση αυτή στο πλαίσιο του σχολείου, ως καινοτόμο δράση, ενταγμένη στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου (ώρες δημιουργικής απασχόλησης).

Η αξιολόγηση της έως τώρα πορείας δείχνει τον ενθουσιασμό εκπαιδευτικών και μαθητών, αλλά και γονέων, γεγονός που ενθαρρύνει και τη συνέχιση της εφαρμογής της καινοτόμου αυτής δράσης με τη νέα χρονιά σε περισσότερα σχολεία της Κρήτης».

Η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ είναι επικεφαλής της ομάδας της αποστολής «Πηνελόπη Γκάντι» και στην έναρξη της έκθεσης στο Ηράκλειο είχε τονίσει μεταξύ άλλων: « Η γνώση της υφαντικής είναι πολύτιμο στοιχείο του άϋλου πολιτισμού. Αυτού που προσπαθεί σήμερα διεθνώς να διασώσει η ΟΥΝΕΣΚΟ, ενώ τα προϊόντα της απαράμιλλης αυτής βιοτεχνίας, είναι λαμπρά, δείγμα του υλικού λαϊκού πολιτισμού της χώρας.

Θα το πω πιο απλά: Αναμφισβήτητα είναι το κάθε υφαντό έργο τέχνης, πατροπαράδοτο, μαζί και τεχνική. Συνδυασμός η υφαντική του παρελθόντος μαζί με το καλλιτεχνικό μέλλον. Αξίζει να γράψουμε την ιστορία της, να αφουγκραστούμε το δίδαγμά της για ένα πιο αυθεντικό και ωραιότερο αύριο, αυτό που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος, ειδικά σήμερα».

Το πόσο σημαντική, αναγκαία και καθημερινή ενασχόληση ήταν η υφαντική τέχνη για τον πολιτισμό και τη ζωή των ανθρώπων φαίνεται από την πληθώρα υφαντών διαφόρων χρήσεων, ενώ τα μοτίβα παραμένουν ακόμη και σήμερα ίδια. Χελιδόνια, λουλούδια, φυτά, κήποι, γεωμετρικά σχέδια, ο διπλός πέλεκυς, όλα με ζωηρά, φωτεινά, χαρούμενα νήματα απλώνονται πάνω σε προσόψια, σε «πατανίες», σε φορέματα, ακόμη και σε «σαλιάρες» και ρούχα μικρών παιδιών.

Επ΄αυτού σχολιάζει η κ. Γλύκατζη - Αρβελέρ: «Ως επιβίωση βυζαντινή θα πρέπει να θεωρηθεί ασφαλώς η συνήθεια της ύφανσης θρησκευτικών θεμάτων. Τα συναντάμε σε κλινοσκεπάσματα (τις λεγόμενες πατανίες), αλλά και στις πολυάριθμες πετσέτες που ύφαιναν για την προίκα τους οι κορασίδες της Κρήτης. Ένα, άλλωστε, από τα θέματα που κοσμούν τις πετσέτες αυτές είναι το ψίκι, η νυμφική δηλαδή ακολουθία».

Η κ. Αρβελέρ θεωρεί την υφαντική για τους Έλληνες γενικότερα «τέχνη, θεϊκή βάση πάνδημης καλλιτεχνικής επίδοσης», ενώ ο αργαλειός, όπως λέει, σύμφωνα με την ετυμολογική προέλευση της λέξης είναι το κατ΄εξοχήν εργαλείο του πολιτισμού.

«Στην Κρήτη» προσθέτει «είναι το εργαστήρι τέχνης και πολιτισμού».

Αν η ομορφιά αυτών των υφαντών συγκινεί μάτια και ψυχές, δεν περιορίζεται σ΄αυτό. Όλη αυτή η δράση της «Πηνελόπης», αν αγκαλιαστεί ζεστά και κυρίως από νέους ανθρώπους, μπορεί να «γεννήσει» ιδέες και πρωτοβουλίες, έτσι ώστε αυτή η απαράμιλλη τέχνη, εκτός των άλλων, να δώσει οικονομική διέξοδο σε όσους την αναζητήσουν σ΄αυτούς τους δύσκολους καιρούς.


News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ

Κέρδος